به نقل از «فرارو»

اهمیت حفظ زبان لارستانی

تاریخ انتشار: ۵ اسفند ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۹۸۱۵۳۴۰

مهدی محمدی*؛ گسترۀ تاریخی و فرهنگی منطقه لارستان، شهرستان‌های جنوب استان فارس (شامل لار، خنج، گراش، اوز و جویم) را دربر می‌گیرد و زبان رایج در این منطقه قدمتی دوهزار ساله دارد که بازماندۀ زبان پهلوی اشکانی است و تقریباً مشابه زبانی است که در عصر ساسانیان به آن کتیبه‌ها نوشته؛ شعر‌ها سروده و کتاب‌های بزرگ تألیف کرده‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این زبان مهم‌ترین عامل پیوستگی و وحدت قومی در این منطقه بوده؛ اما به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر گام‌های اولیۀ انقراض آن برداشته شده و زنگ خطر نابودی بسیاری از واژگانش به صدا درآمده است.

از آغاز شکل‌گیری دولت مدرن در ایران (در دوره پهلوی اول)، فرهنگ رسمی بر فرهنگ‌های محلی غالب شده و زبان‌های محلی در معرض نابودی قرار گرفته و این روند همچنان ادامه دارد. وقتی در فیلم‌ها و رسانه‌ها، فارسیِ تهرانی به‌عنوان نماد فرهیختگی و مترقی بودن تلقی می‌شود و فرودستان، کاراکتر‌های بی‌سواد و شخصیت‌های فرعی به گویش محلی صحبت می‌کنند؛ فکر ما را این‌گونه عوض می‌کنند تا به فرزندانمان فارسی یاد بدهیم. شما اسمش را «باکلاس بودن» می‌گذارید، اما نمی‌دانید که با این کار دارید پیوند فرزندتان را با فرهنگ چندهزارساله و اصیل خودش قطع می‌کنید؛ هویت و اصالتش را از او می‌گیرید و احتمال بروز برخی آسیب‌های روانی را در او بالا می‌برید.

واقعیت این است زبان مادری در تمام ابعاد زندگی ما تأثیرگذار است. آدمی در قالب و زنجیرۀ زبان مادری به تفکر و اندیشه می‌پردازد؛ احساسات، عواطف و فرهنگ عمومی خویش را بروز داده؛ ارتباطات اجتماعی گسترده‌ای را برقرار می‌کند و موجبات آرامش و نشاط خویش و اطرافیانش را فراهم می‌کند.

زبان بومی هر منطقه مهم‌ترین رکن فرهنگی آن است، زیرا در درون آن بار معنایی کلمات، شیوه بیان احساسات و عواطف، ضرب‌المثل‌ها، شعر‌ها و تکیه‌کلام‌های مشترک آن منطقه نهفته است. در واقع اهمیت حفظ زبان مادری بدین جهت است که گاهی در درون واژه‌ها و عبارت‌ها، دنیایی از اطلاعات، باورها، سنت‌ها، دانش‌ها، فرهنگ‌ها، اسطوره‌ها و تاریخ یک قوم یا ملت نهفته است و با مرگ این واژه‌ها حجم عظیمی از میراث ماندگار و ارزشمند فرهنگ و دانش بومی از بین می‌رود؛ بنابراین با تغییر زبان محلی به فارسی، احساسات مادرانه نسبت به فرزندان و برقراری روابط، از عمق و صمیمیت تهی شده و هرچقدر هم که ازته‌دل باشد در ظاهر مصنوعی جلوه می‌کند.

همچنین با از بین رفتن یک زبان محلی، فرهنگ بومی و اصیل آن منطقه ضعیف شده و در نهایت تغییرات فرهنگی عمیقی ایجاد خواهد شد که تنها به حوزه زبان محدود نمی‌شود. بلافاصله بعد از آن باید شاهد از بین رفتن وحدت قومی آن منطقه و تغییر شیوه زندگی (ازجمله تغییر مراسم‌ها، آداب‌ورسوم، غذا‌ها و...) باشیم. چنین فرهنگی در برابر تمام عناصر فرهنگی وارداتی از سایر مناطق ضعیف بوده و حتی امکان مقابله با مسائل و آسیب‌های اجتماعی خود را از دست خواهد داد.

علاوه بر اهمیت حفظ زبان مادری از جنبۀ فرهنگی و اجتماعی؛ تحقیقات متعدد در حوزۀ روان‌شناسی و زبان‌شناسی نیز نشان داده‌اند که شالودۀ قوی زبان مادری، یادگیری زبان‌های دیگر را راحت‌تر می‌کند و افرادی که در کنار زبان مادری به زبان دیگری نیز تسلط دارند، از بهره هوشی بالاتری برخوردار بوده و کمتر دچار افسردگی می‌شوند. علت آن تأثیر زبان دوم بر روی عملکرد مغز بخصوص دستگاه لیمبیک مغز می‌باشد. همچنین کودکانی که به زبان بومی منطقه محل زندگی خود تسلط ندارند، از اعتماد به نفس کمتری برخوردار بوده و در ارتباط با سایر همسالانشان با مشکلاتی مواجه می‌شوند.

برخی از مادران تصور می‌کنند که از روز اول و از ابتدای تولد با فرزندان خود به زبان فارسی صحبت می‌کنند و این جایگزین زبان مادری آن‌هاست و در ادامه زبان دیگری (از قبیل زبان انگلیسی) به او آموزش می‌دهند تا هوش او را تقویت کنند. اما سؤال اصلی این است که کودک از چه زمانی در معرض زبان مادری قرار می‌گیرد؟

طبق تحقیقات انجام شده، فرایند یادگیری زبان مادری پیش از تولد و از دورۀ بارداری شروع می‌شود. کودک از زمانی که در شکم مادر است به صدا‌های محیط آگاه است؛ بنابراین فرایند یادگیری زبان مادری از قبل شروع شده و بلافاصله بعد از تولد با تغییر زبان در آن خلل ایجاد می‌کنیم.

ازاین‌گذشته، مادری که به ظرایف زبان خود بیش از هر زبان دیگری آشناست؛ اگر زبان فارسی را به‌جای زبان خود به فرزندش بیاموزد؛ از یک طرف او را از زبانی محروم می‌کند که خود با ضرب‌المثل‌ها، لحن عامیانه و خودمانی و امکانات و بازی‌های زبانی آن به‌خوبی آشنا است و از سوی دیگر زبانی ناکامل و نقص شده را به‌صورت مکانیکی به فرزندش تزریق می‌کند. محرومیت از این زبان، امکان تفکر انتقادی را از کودک سلب می‌کند و چنین کودکانی معمولاً آش درهم‌جوشی از زبان لارستانی و زبان فارسی را با هم ترکیب کرده و دچار دوگانگی زبانی می‌شود. علاوه بر این، باتوجه‌به تفاوت آن‌ها با دوستان و همسالانشان، در برقراری ارتباط اجتماعی مؤثر با آن‌ها دچار مشکلاتی شده و از پذیرش اجتماعی کمتری نزد آن‌ها برخوردار خواهند شد.

*دانشجوی دکتری سلامت و رفاه اجتماعی

منبع: فرارو

کلیدواژه: زبان مادری قیمت طلا و ارز قیمت خودرو قیمت موبایل زبان مادری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۹۸۱۵۳۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عاشق شعر عالمگیر ایران هستم/ بهترین سوغاتی از نمایشگاه کتاب تهران

طالب آذرخش گفت: عاشق شعر عالمگیر ایران هستم و همچنین ادبیات معاصر فارسی را نیز دوست دارم. من از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرده و کتاب‌های شعر شاعران معاصر ایرانی را برای دوستانم سوغاتی بردم.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، طالب آذرخش شاعر ملی تاجیکستان (با تخلص آذرخش) و سردبیر نشریه «پیام سغد» است. تاکنون به قلم او کتاب‌های بسیاری به خط سیریلیک در تاجیکستان منتشر شده است. اثری هم به نام «دیوان عشق» به خط فارسی و سیریلیک دارد که گلچینی از آن توسط انتشارات خردگان در تهران با عنوان «چشم، جانم، چشم...» منتشر شده است.

او بسیار تاکید دارد که آثارش به خط سیریلیک و فارسی منتشر شوند تا کسانی که در تاجیکستان با خط فارسی آشنایی ندارند با آن آشنا شوند و فرصتی برای مقایسه پیدا کنند. همچنین برخی اشعارش نیز در چند نشریه در تهران منتشر شده است. در چندین کنگره و همایش در تهران، تبریز، اصفهان و شیراز شرکت کرده و به قول خودش این «شهر‌های عزیز» را دوست داشته است.

طالب آذرخش سابقه حضور در محافل ادبی بسیاری در ایران را دارد و کتاب شعر را بهترین سوغات از ایران می‌داند. آذرخش درباره سابقه حضورش در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: خوشبختانه تجربه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را دارم که برایم بسیار جالب بود. همچنین در چندین محفل فرهنگی از جمله محفل جشنواره فضولی نیز شرکت داشته‌ام.

وی افزود: نمایشگاه کتاب تهران یک بازار بزرگ کتاب است. یکباری که حضور داشتم از صبح تا عصر نتوانستیم حتی نصف نمایشگاه را هم ببینیم. من از حضور در این نمایشگاه که به عنوان یک فروشگاه بزرگ کتاب به نظر می‌رسد بسیار شاد و مسرور شدم. کتاب‌های جالبی در این نمایشگاه دیدم.

آذرخش ادامه داد: در نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های ادبیات کلاسیک را که سال‌ها آرزوی دست‌یابی و مطالعه‌شان را داشتم پیدا کردم. با ناشران گوناگونی که آثار شعرای بزرگ مثل حافظ، سعدی، فردوسی و ... را منتشر کرده‌اند، گفتگو کردم. وقتی هم که به تاجیکستان بازگشتم کتاب‌های جیبی این شاعران را به عنوان سوغات برای دوستانم آوردم.

این شاعر فارسی‌سرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که به ادبیات معاصر ایران بسیار علاقه‌مند است، گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، محل آشنایی من با آثار معاصر ادبیات ایران بود. من عاشق شعر و خصوصا شعر عالمگیر ایران هستم. با شعر معاصر ایران هم آشنایی دارم. آثار شاعرانی همچون شهریار، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)، شاملو و ... در تاجیکستان شناخته شده است. از اینکه در نمایشگاه کتاب تهران بدون واسطه و به راحتی به این کتاب‌ها دسترسی داشتم موجب خشنودی‌ام بود.

آذرخش همچنین با اشاره به این نکته که گویش تاجیکستانی‌ها و ایرانی‌ها باهم تفاوتی ندارد، ادامه داد: ما یک زبان داریم. شعر معاصر ایران و شعر معاصر تاجیکستان یک زبان دارد که همان زبان رودکی، خیام و حکیم فردوسی است. ما همان چیزی را که شما می‌خوانید، می‌خوانیم. البته در حوزه شعر معاصر ایران شعر‌هایی هم هست که به لهجه تهرانی یا شیوه‌های متفاوت است. اما همه این‌ها به زبان فردوسی و حافظ است. ما امروز شعری که در شاهنامه می‌خوانیم در شعر معاصر تاجیک هم می‌بینیم.

وی اضافه کرد: وقتی از ادبیات ایران حرف می‌زنیم، تفاوتی بین ایران و تاجیکستان نمی‌بینیم. فقط یک ادبیات فارسی در میان است. حتی ادبیات معاصر ایران هم در تاجیکستان شناخته شده است. بسیاری از آثار رمان‌نویسان معاصر در تاجیکستان منتشر شده است. اما در تاجیکستان شاعران ایرانی بیشتر مورد اقبال عموم قرار گرفته‌اند. من در اخبار دیده بودم که یکی از کتاب‌های فاضل نظری در یک فروشگاه در تهران، فروش چند هزار جلدی داشته است. این کتاب در تاجیکستان هم به زبان سیریلیک برگردانده شده است و غزل‌های او علاقمندان خاص خودش را دارد. من سردبیر مجله «پیام سغد» در تاجیکستان هستم. ما در هر شماره از مجله شعری از هم‌زبانان ایرانی یا افغانستانی را چاپ می‌کنیم. من تاکید می‌کنم که شعر هم‌زبان خود را منتشر می‌کنیم نه شعر ادبیات ایران یا افغانستان را.

آذرخش در بخش دیگری از این گفتگو به نقش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بهبود دیپلماسی فرهنگی میان دو کشور ایران و تاجیکستان اشاره کرد و ادامه داد: خیلی خوب می‌شد اگر نمایشگاهی مانند نمایشگاه کتاب تهران در کشور‌های فارسی‌زبان یعنی افغانستان و تاجیکستان هم می‌داشتیم. چون در افغانستان و تاجیکستان نمایشگاه‌های صنعتی و اقتصادی مشترک و غیرمشترک بسیاری برگزار می‌شود، اما نمایشگاه کتاب نداریم. نکته دیگر این است که خیلی خوب می‌شد اگر در نمایشگاه کتاب تهران مکان معینی وجود داشت تا خوانندگان با ادیبان، نویسندگان و ناشران گفتگو و دیدار داشته باشند. من خیلی علاقه‌مندم که آثار شاعران تاجیکستانی در نمایشگاه کتاب تهران معرفی شود و در معرض دید و خرید عموم قرار گیرد. ما می‌توانیم کتاب‌هایی منتشر کنیم که یک طرف آن خط فارسی و طرف دیگر آن خط سیریلیک باشد. این موضوع به آموزش زبان فارسی کمک خواهد کرد، چون تاجیکستانی‌ها حتما باید خط فارسی را یاد بگیرند. آشنایی با خط فارسی باعث می‌شود که از گذشته خود آگاه شوند و آینده خود را ببینند. البته اگر خوانندگان ایرانی هم با خط سیریلیک آشنا شوند خیلی خوب می‌شود.

وی در پایان در پاسخ به این سوال که «چرا با وجود پیوند‌های فرهنگی و زبان مشترک میان ایران و تاجیکستان، ارتباطات فرهنگی محدودی میان دو کشور وجود دارد؟» گفت: فکر می‌کنم سرحدات و مرز‌های جغرافیایی دلیل این موضوع باشد. اخیرا قابلیتی ایجاد شد و در فضای مجازی صفحاتی پدید آمد که خوانندگان، ادیبان و شاعران ایرانی و تاجیکی با یکدیگر در تعامل باشند و مثلا یک شاعر تاجیکستانی بتواند با خواننده ایرانی طرف گفتگو قرار گیرد. چون تاجیکستانی‌ها هم به زبان فارسی سخن می‌گویند. فقط لازم است که با زبان فارسی آشنایی داشته باشند تا بتوانند از آثار شاعران ایرانی استفاده کنند. اگر رفت‌وآمد این محافل ادبی بیشتر شود شاهد نتایج بهتری هم خواهیم بود. همچنین ارسال کتاب‌های تاجیکستانی به ایران و بالعکس می‌تواند عامل مهمی برای تقویت این پیوند‌ها باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.